វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា លើកទី៤៖ កិច្ចពិភាក្សាអំពីការវិវត្តនៃឌីជីថល
ការរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សនៃវិស័យបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលបានបង្ហាញពីការសន្យាដ៏សំខាន់មួយក្នុងការផ្លាស់ប្តូរជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។ គំនិតរួមទាំងឧបករណ៍បច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗត្រូវបានបង្កើតឡើង និងក្លាយជានិន្នាការសកលនាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ បញ្ញាសិប្បនិមិត្ត (AI) ម៉ាស៊ីនស្វែងរក ប្រព័ន្ធឆ្លើយតបសារជាសម្លេង និងរបកគំហើញឌីជីថលដទៃទៀតកំពុងមានកំណើនការប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃយ៉ាងគំហុក។ ឧបករណ៍ទាំងនេះអាចត្រូវបានប្រើសម្រាប់ដំណើរការឯកសារផ្លូវច្បាប់ ការស្រាវជ្រាវ ការឆ្លើយតបទៅនឹងសារ និងការងារដទៃទៀត។ ក្រៅពីការសម្របខ្លួនយ៉ាងរហ័សរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានលើកទឹកចិត្តស្ថាប័នរដ្ឋឱ្យប្រើប្រាស់ធនធានឌីជីថលដែលមាន ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការផ្តល់សេវាសាធារណៈរបស់ខ្លួន។ ស្របតាមក្របខណ្ឌសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមឌីជីថលរបស់រដ្ឋាភិបាលឆ្នាំ ២០២២-២០៣៥ ក្រសួងមួយចំនួនបាននិងកំពុងសម្របខ្លួន និងប្រើប្រាស់ Chat Generative Pre-Trained Transformer (ChatGPT) ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការងាររបស់ពួកគេ និងបង្កើនលទ្ធផលការងារជាអតិបរមា។ អត្ថប្រយោជន៍នៃឱកាសថ្មីទាំងនេះនិងបញ្ហាប្រឈមនៃការប្រើប្រាស់ការច្នៃប្រឌិតឌីជីថលសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា កម្រត្រូវបានយកមកពិភាក្សាលម្អិតណាស់។ ការរីកចម្រើននៃឧបករណ៍ថ្មីទាំងនេះ បានបង្កើនការព្រួញបារម្ភ និងបញ្ហាដទៃទៀតបានកើតឡើងរួមមាន បញ្ហាអាជ្ញាប័ណ្ណនិងការរក្សាសិទ្ធិ សុវត្ថិភាពនិងសន្តិសុខឌីជីថល និងក្រមសីលធម៌លើអ៊ីនធឺណិត។
នៅថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៣ អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ (អូឌីស៊ី) បានរៀបចំ វេទិកាអាយស៊ីធីនិងឌីជីថលកម្ពុជា (CamIDF) លើកទី៤ នៅរាជធានីភ្នំពេញដោយមានសមាសភាពចូលរួមមានចំនួន៤៤នាក់ ដែលជាសមាជិកវេទិកា អតីតអ្នកចូលរួមកម្មវិធី កម្ពុជា អាយស៊ីធីខែម អ្នកស្រាវជ្រាវ អង្គការសង្គមស៊ីវិល សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច, សហគមន៍អ្នកស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា, អ្នកសារព័ត៌មាន, អ្នកការពារសិទ្ធិឌីជីថល វិស័យឯកជន និងនិស្សិតសាកលវិទ្យាល័យ។ វេទិកាពិភាក្សាអំពីឱកាស និងបញ្ហាប្រឈមដែលបណ្តាលមកពី បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និង ChatGPT អត្តសញ្ញាណឌីជីថល និងប្រធានបទផ្សេងទៀត។
វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា (CamIDF)លើកទី៤ នេះមានគោលបំណងចែករំលែកចំណេះដឹងទាក់ទងនឹងនិន្នាការឌីជីថលនាពេលបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជា ពិភាក្សាអំពីបញ្ហាកម្មសិទ្ធិបញ្ញាដែលបង្កឡើងដោយ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និងឧបករណ៍បច្ចេកវិទ្យាផ្សេងទៀត និងចែករំលែកឱកាសជាមួយសមាជិករបស់វេទិកា ទាក់ទងនឹងឱកាសទៅចូលរួម វេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិតឆ្នាំ២០២៣។
វគ្គពេលព្រឹក
វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា លើកទី៤ បានចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងសន្ទរកថាស្វាគមន៍ពីលោក ធី ទ្រី នាយកប្រតិបត្តិ/និពន្ធនាយកនៃអង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ (អូឌីស៊ី)។ គាត់បានរំលឹកដល់អ្នកចូលរួមអំពីការកកើតនៃ វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា។ បន្ទាប់មកគាត់បានសួរអ្នកចូលរួមអំពីបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេក្នុងការប្រើប្រាស់ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និង ChatGPT ដែលជាប្រធានបទសំខាន់នៃកិច្ចពិភាក្សា។ គាត់ក៏បានលើកឡើងពីកង្វល់មួយចំនួនជុំវិញភាពឯកជនពីការប្រើប្រាស់ ChatGPT និងផ្តោតលើការសន្ទនាជុំវិញឧបករណ៍ឌីជីថលថ្មីទាំងនេះ។
បន្ទាប់ពីសុន្ទរកថាស្វាគមន៍ លោកស្រី Pyrou Chung សមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការប្រឹក្សាវេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា បានចែករំលែកសុន្ទរកថាបើកកម្មវិធី។ វាគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលដែលសុន្ទរកថានេះសរសេរដោយ ChatGPT ដែលនេះគឺជាលំហាត់តេស្តសាកល្បង។ លោកស្រីបានបន្ថែមថា ChatGPT ផ្តល់ឱ្យនូវបរិបទមួយចំនួនទាក់ទងនឹងព្រឹត្តិការណ៍នេះ រួមទាំងព័ត៌មានលម្អិតផ្សេងៗទៀត។ លោកស្រី Chung បានពិនិត្យមើលប្រភពដើមនៃ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត ហើយបានសង្កេតឃើញថា បញ្ញាសិប្បនិម្មិត អាចជួយកាត់បន្ថយបន្ទុកការងារនៅក្នុងពិភពឌីជីថលនេះ។ គាត់បានលើកឡើងពីកង្វល់របស់គាត់អំពីការគ្រប់គ្រងបញ្ហារក្សាសិទ្ធិ ដោយបានកត់សម្គាល់ថា មិនទាន់មានច្បាប់ណាមួយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះនៅក្នុងបរិបទកម្ពុជានៅឡើយទេ។ លោកស្រី Chung បានបញ្ចប់សុន្ទរកថាដោយការពិនិត្យមើលការពិភាក្សាអំពីការរចនាស្ថាប័ន និងច្បាប់ និងរបៀបដែលមនុស្សអាចសម្របខ្លួនទៅនឹងសម័យកាលក្រោយ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត ។
មើលវីដេអូសង្ខេប៖ https://youtu.be/CKmGDn-RVso
ប្រធានផ្នែកទំនាក់ទំនងរបស់អូឌីស៊ី លោក ង៉ូវ ជីហ័រ បានចែករំលែកទិដ្ឋភាពទូទៅរបស់ វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា។ បច្ចុប្បន្ននេះ វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា មានសមាជិកជាបុគ្គលចំនួន ៥៦នាក់ និងសមាជិកអង្គការចំនួន២ ដែលភាគច្រើនជាអ្នកចូលរួមពីមុននៃ អតីតអ្នកចូលរួមកម្មវិធី កម្ពុជា អាយស៊ីធីខែម ២០១៨និង២០២២។ គាត់ក៏បានចែករំលែកអំពីសមិទ្ធិផលនៃវេទិកាមុន ដែលរួមមានការពិភាក្សាអំពីក្របខណ្ឌសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមឌីជីថលរបស់កម្ពុជា រដ្ឋាភិបាលឌីជីថល និងកម្មវិធីក្របខណ្ឌបទប្បញ្ញត្តិពាក់ព័ន្ធ និងការផ្តល់ជំនួយសម្រាប់ការធ្វើដំណើរសម្រាប់សមាជិកវេទិកា ដើម្បីចូលរួមព្រឹត្តិការណ៍ក្នុងតំបន់និងពិភពលោក។ លោក ជីហ័រ បាននិយាយថា វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា បានគាំទ្រសមាជិកចូលរួមវេទិកាសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ ២០២២ និង WordCamp Asia ២០២៣ ។
បន្ទាប់មក លោក ទេពកេន វណ្ណកន សមាជិកវេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា បានចែករំលែកបទពិសោធន៍ចូលរួមកម្មវិធី WordCamp Asia ២០២៣ ។ លោកបានរៀបរាប់ថាព្រឹត្តិការណ៍នេះបានផ្តល់ឱកាសមួយក្នុងការទទួលបានបទពិសោធន៍និងចូលរួមនៅកន្លែងសុវត្ថិភាពសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ WordPress ដើម្បីបង្កើនមិត្តភាព។ លោកបញ្ជាក់ថា បើគ្មានការគាំទ្រពីវេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា លោកនឹងមិនអាចចូលរួមព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់នេះបានឡើយ។
នៅវគ្គបន្ទាប់ Poren CHIANG អ្នកស្រាវជ្រាវច្បាប់ឌីជីថល និងជាសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការប្រឹក្សា វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា បានចែករំលែកគន្លឹះសំខាន់ៗអំពីបញ្ហាកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ក្នុងកំឡុងពេលមានការអភិវឌ្ឍបញ្ញាសិប្បនិម្មិត។ Poren បានកត់សម្គាល់ថា បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និង ChatGPT បានប្រមូលទិន្នន័យដើម្បីឆ្លើយឬបង្កើតនូវអ្វីដែលអ្នកប្រើ សុំឱ្យបញ្ញាសិប្បនិម្មិតធ្វើ។ ក្រុមហ៊ុនបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ប្រមូលទិន្នន័យ បណ្តុះបណ្តាល បញ្ញាសិប្បនិម្មិត ទទួលរាល់ការបញ្ចូលទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ទាំងអស់ ហើយ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត បង្កើតចម្លើយ។ Poren បន្តថាអ្នកប្រើប្រាស់ប្រហែលជាបានប្រើទិន្នន័យនោះដើម្បីធ្វើជាផ្ទាំងផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម ឬបង្កើតបទចម្រៀងដែលច្រៀងដោយអ្នកបញ្ចូលសម្លេង បញ្ញាសិប្បនិម្មិត។ ទាក់ទងនឹងបញ្ហារក្សាសិទ្ធិ Poren បានលើកឡើងថាមនុស្សមួយចំនួនរួមទាំងអ្នកនិពន្ធ និងសិល្បករ បានចែករំលែកកង្វល់ទូទៅទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ស្នាដៃរបស់ពួកគេដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។ Poren ក៏បានគូសបញ្ជាក់ពីការប្រមូលទិន្នន័យស្របច្បាប់សម្រាប់ការបណ្តុះបណ្តាល បញ្ញាសិប្បនិម្មិត រួមទាំងការទាយយកទិន្នន័យដោយយុត្តិធម៌ ការប្រើប្រាស់យ៉ាងត្រឹមត្រូវនៃទិន្នន័យបញ្ញើរបស់អ្នកប្រើប្រាស់និងព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន។ ទាក់ទងនឹងការបំពានការរក្សាសិទ្ធិ វាគ្មិនបានលើកឡើងថាកូដដែលគ្មានអាជ្ញាប័ណ្ណដែលមិនអនុវត្តតាមលក្ខខណ្ឌអាជ្ញាប័ណ្ណ FLOSS អាចបង្កើតជាការរំលោភលើសិទ្ធិអ្នកនិពន្ធ។ Poren ក៏បានព្រមានថាទិន្នន័យដែលត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលអាចមានព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន ឬមុខបុគ្គល។
កិច្ចពិភាក្សា ៖ ឱកាស និងបញ្ហាប្រឈមពីការប្រើប្រាស់បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និង ChatGPT
កិច្ចពិភាក្សាគឺជាវគ្គមួយដែលជម្រុញឱ្យមានការចូលរួមកាន់តែច្រើននៃវេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា លើកទី៤។ វគ្គនេះបង្ហាញពីការស្រាវជ្រាវ និងអ្នកជំនាញផ្នែកសន្តិសុខឌីជីថល ដែលសហការគ្នាដើម្បីចែករំលែកចំណេះដឹងរបស់ពួកគេលើនិន្នាការឌីជីថលដែលកំពុងរីកចម្រើននេះ។ លោក Kohei KURIHARA នាយក Privacy by Design Lab ដែលមានទីតាំងនៅប្រទេសជប៉ុន បានចាប់ផ្តើមកិច្ចសន្ទនាដោយផ្តល់នូវការយល់ដឹងរបស់គាត់អំពី ChatGPT និងអត្ថប្រយោជន៍របស់វា។ គាត់ក៏បានជំរុញឱ្យអ្នកចូលរួមពិចារណាពីតម្លាភាពនៃ Openបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ដែលជាក្រុមហ៊ុនមេរបស់ ChatGPT ក្នុងការប្រើប្រាស់ទិន្នន័យរបស់មនុស្ស។
វាគ្មិនម្នាក់ទៀតគឺលោក ហេង សុខឡាយ អ្នកស្រាវជ្រាវនៅបណ្ឌិត្យសភាបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលកម្ពុជា បានផ្តល់ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃ ChatGPT និងរបៀបដែលឧបករណ៍នេះឆ្លើយសំណួររបស់អ្នកប្រើប្រាស់។ គាត់ក៏បានសង្កេតឃើញថា ChatGPT មានគុណវិបត្តិមួយចំនួនដោយសារវាមិនបានធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព។ លោក សុខឡាយ បានផ្តល់ឧទាហរណ៍ថាប្រសិនបើគាត់ជាសាស្ត្រាចារ្យភាសាអង់គ្លេស គាត់អាចប្រើ ChatGPT ដើម្បីជួយបង្កើតកម្រងសំណួរនិងផែនការមេរៀនសម្រាប់ការងារនេះ។ លោកជឿជាក់ថាសង្គមកម្ពុជានៅតែមានឱកាសប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍឌីជីថល។ វាគ្មិនបានស្នើថាមិនគួរមានការហាមឃាត់ទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍បច្ចេកវិទ្យាថ្មីនោះទេ ព្រោះការកំណត់កំណើនឧបករណ៍ឌីជីថលក្នុងបរិបទកម្ពុជាអាចប៉ះពាល់ដល់អក្ខរកម្មឌីជីថលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងធ្វើឱ្យយឺតយ៉ាវក្នុងការអនុវត្តដំណើរការឌីជីថលរបស់សង្គម។
ក្រឡេកមើលពីជ្រុងនៃសុវត្ថិភាពឌីជីថល លោក ង៉ែត ម៉ូសេ អ្នកប្រឹក្សាផ្នែកសន្តិសុខឌីជីថល បានព្រមានថា ការប្រើប្រាស់ ChatGPT ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ដំណើរការការងាររបស់ស្ថាប័នមួយគួរតែទទួលបានការវាយតម្លៃយ៉ាងត្រឹមត្រូវអំពីផលប៉ះពាល់លើបុគ្គលនិងស្ថាប័ន។ លើសពីនេះ បច្ចេកវិទ្យាថ្មីគួរតែត្រូវសាកចូលប្រើប្រាស់ ដើម្បីស្វែងយល់ពីអត្ថប្រយោជន៍និងបញ្ហារបស់វាដែលអាចកើតឡើងកំឡុងពេលប្រើប្រាស់ មុនពេលប្រើប្រាស់វានៅកម្រិតស្ថាប័ន។ លោក ម៉ូសេ បានអះអាងថាគាត់បានទទួលចំណេះដឹងជាច្រើនពី ChatGPT ប៉ុន្តែលោកបានជំរុញឱ្យអ្នកចូលរួមប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេះជាមួយនឹងការពិចារណាសុវត្ថិភាពឌីជីថលត្រឹមត្រូវ។ លោកបានបន្ថែមថា ChatGPT អាចត្រូវបានប្រើដើម្បីសរសេរកិច្ចសន្យា ឬឯកសារផ្លូវច្បាប់ផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែទិដ្ឋភាពសុវត្ថិភាពផ្សេងទៀតរួមទាំងការរក្សាសិទ្ធិ ការការពារទិន្នន័យ និងការរំលោភលើឯកជនភាពផ្ទាល់ខ្លួនត្រូវតែពិចារណា។
អ្នកចូលរួមម្នាក់បានសួរវាគ្មិនថា តើឧបករណ៍ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និង ChatGPT អាចប៉ះពាល់ដល់ ឬពន្លឿនវិស័យធុរកិច្ច ឬទេ ហើយថាតើឧបករណ៍ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត នឹងជំនួសមនុស្សនៅក្នុងការងារមួយចំនួននាពេលអនាគតឬទេ?
វាគ្មិនបានឆ្លើយតបថា ការប្រើឧបករណ៍ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត នឹងពន្លឿនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសដោយកាត់បន្ថយការងារ និងសន្សំសំចៃពេលវេលានិងថវិកាសម្រាប់វិស័យឯកជន និងអាជីវកម្មក្នុងការដំណើរការអាជីវកម្មថ្មីថ្មោងរបស់ពួកគេ។ បន្ទាប់មកវាគ្មិនបានលើកទឹកចិត្តដល់អាជីវកម្ម និងអ្នកចាប់ផ្តើមអាជីវកម្មឱ្យស្វែងរកឧបករណ៍ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត ដើម្បីជួយពួកគេ ដោយបង្កើតឱកាសទីផ្សារតាមរយៈការបង្កើតខ្លឹមសារទីផ្សារ និងការសរសេររបាយការណ៍។ វាគ្មិនក៏បានលើកទឹកចិត្តដល់យុវជនឱ្យបង្កើនការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍បច្ចេកវិទ្យាឱ្យបានច្រើនបំផុតដើម្បីតាមទាន់និន្នាការឌីជីថលសកលនាពេលបច្ចុប្បន្ននិងអនាគត។
វាគ្មិនទាំងអស់បានកត់សម្គាល់ថាឧបករណ៍ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និងប្រព័ន្ធឆ្លើយតបសារជាសម្លេង បានជះឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងឡើងលើអាជីវកម្ម និងវិស័យឯកជនទូទាំងពិភពលោក។ ការប្រើប្រាស់ស្វ័យប្រវត្តិកម្ម និងបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលមិនត្រឹមតែបង្កើនល្បឿនអាជីវកម្មប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងជួយម្ចាស់អាជីវកម្មសន្សំពេលវេលា និងធនធានផងដែរ។ ការប្រើប្រាស់ ChatGPT នឹងបណ្ដាលឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរទ្រង់ទ្រាយធំនៃបទពិសោធន៍អ្នកប្រើប្រាស់ជាមួយអាជីវកម្មនាពេលអនាគត អនុញ្ញាតឱ្យអតិថិជនទទួលបានបទពិសោធន៍ឆ្លើយតបក្នុងពេលជាក់ស្តែងនិងត្រឹមត្រូវដែលបង្កើតឡើងដោយបញ្ញាសិប្បនិម្មិត។ ChatGPT ដែលជាការច្នៃប្រឌិតឈានមុខគេអាចបង្កើតការឆ្លើយតបដោយស្វ័យប្រវត្តិជាមួយនឹងចម្លើយដែលអាចទទួលយកបាន និងព័ត៌មានបន្ថែម ផលប៉ះពាល់សំខាន់ៗផ្សេងទៀតដែលវិស័យឯកជនអាចជួបប្រទះក្នុងរយៈពេលវែងរួមមានការបញ្ចូលទិន្នន័យ ការធានានូវភាពត្រឹមត្រូវនៃទិន្នន័យ និងការកំណត់កាលវិភាគកិច្ចប្រជុំនិងផ្ញើរសារ។
អ្នកចូលរួមម្នាក់ទៀតបានចោទជាសំណួរ តើមានច្បាប់និងបទប្បញ្ញត្តិដើម្បីត្រួតពិនិត្យ និងគ្រប់គ្រងបច្ចេកវិទ្យាដែលកំពុងរីកចម្រើន និងថាតើច្បាប់ដែលមានស្រាប់ដូចជាច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិ អាចការពារហានិភ័យដែលបង្កឡើងដោយឧបករណ៍បញ្ញាសិប្បនិម្មិតដែរឬទេ។
អ្នកជំនាញបានឆ្លើយតបថា ច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិ មានគោលបំណងនិងមធ្យោបាយផ្សេងៗទៀត ដើម្បីគ្រប់គ្រងនិងត្រួតពិនិត្យលំហូរអ៊ីនធឺណិត។ លោកបានបន្ថែមថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលគិតថា ChatGPT មិនល្អ ពួកគេអាចបិទឈ្មោះដែន (domain name) នៃគេហទំព័ររបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែវានៅតែអាចចូលប្រើបានដោយប្រើ VPN ។ «អ្នកអាចបិទឈ្មោះដែនបាន ប៉ុន្តែមនុស្សនឹងតែងតែស្វែងរកវិធីដើម្បីមើលវា។»
ការពិភាក្សាបានបញ្ចប់ជាមួយនឹងវាគ្មិនដែលលើកទឹកចិត្តឱ្យអ្នកចូលរួមប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ឌីជីថល និងការច្នៃប្រឌិតថ្មី ដើម្បីបង្កើនការយល់ដឹងរបស់ពួកគេនិងតាមទាន់ការអភិវឌ្ឍឌីជីថលរបស់ប្រទេសផ្សេងៗ។
វគ្គពេលរសៀល
កិច្ចពិភាក្សានាពេលរសៀលបានចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងបទបង្ហាញរបស់លោកស្រី Pyrou Chung ស្តីពីអត្តសញ្ញាណឌីជីថល។ គាត់បានណែនាំថាអត្តសញ្ញាណអាចអនុវត្តចំពោះអង្គភាពណាមួយ រួមទាំងអង្គការ និងវត្ថុផ្សេងៗ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អត្តសញ្ញាណឌីជីថលជាមូលដ្ឋានកំណត់ថានរណាម្នាក់ជាបុគ្គលក្នុងទម្រង់ឌីជីថល ជាមួយនឹងលក្ខណៈឌីជីថល និងព័ត៌មានបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល។
លោកស្រីបានកត់សម្គាល់ថាអត្តសញ្ញាណឌីជីថលមានសមាសភាគសំខាន់ចំនួនពីរ។ ទីមួយគឺការបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ និងការចុះឈ្មោះអនុញ្ញាតឱ្យមនុស្សអាចទទួលបានព័ត៌មាន ទទួលបានការអប់រំ និងស្វែងរកការងារ។ ទីពីរគឺការការពារតាមអ៊ីនធឺណិតដែលសំដៅទៅលើសិទ្ធិក្នុងការការពារពេលនិយាយដល់ការគំរាមកំហែងតាមប្រព័ន្ធឌីជីថល។
វាគ្មិនបានបន្តថា អត្តសញ្ញាណឌីជីថលត្រូវបានគេប្រើប្រឆាំងនឹងមនុស្សក្នុងកាលៈទេសៈមួយចំនួនទាក់ទងនឹងការរើសអើងជាសមូហភាព និងជាសាធារណៈ។ លោកស្រី Pyrou បានបញ្ជាក់ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់គ្រោះថ្នាក់ឌីជីថលនៅក្នុងប្រព័ន្ធអត្តសញ្ញាណឌីជីថល រួមមាន (១) គ្រោះថ្នាក់ផ្នែកនយោបាយ៖ ការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង អត្តសញ្ញាណ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ (២) ការខូចខាតសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមវប្បធម៌៖ ការបែងចែកអត្តសញ្ញាណ (៣) ប្រសិទ្ធភាពឌីជីថល៖ របៀបដែលបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងពិតប្រាកដ បង្កើនគ្រោះថ្នាក់ដល់មនុស្ស។ (៤) បរិស្ថាននិយម និង (៥) អត្តសញ្ញាណស្របច្បាប់។
កម្មវិធីចុងក្រោយនៃវេទិកាលើកទី៤ គឺជាការធ្វើបទបង្ហាញដោយលោក ង៉ូវ ជីហ័រ អំពីឱកាសមួយសម្រាប់សមាជិកវេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា ដែលមានសិទ្ធិដាក់ពាក្យស្នើសុំជំនួយសម្រាប់ការធ្វើដំណើរដើម្បីចូលរួមក្នុងវេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិតឆ្នាំ២០២៣ នៅទីក្រុងក្យូតូ ប្រទេសជប៉ុន។ វាគ្មិនបានលើកទឹកចិត្តអ្នកចូលរួមទាំងអស់ឲ្យដាក់ពាក្យសុំជំនួយសម្រាប់ការធ្វើដំណើរនេះ ព្រោះវាជាផ្នែកមួយនៃអត្ថប្រយោជន៍ដែលសមាជិកនឹងទទួលបាន។ លោកក៏បានលើកឡើងដែរថា អ្នកមិនមែនជាសមាជិកអាចចុះឈ្មោះចូលជាសមាជិកបានមុនពេលដាក់ពាក្យសុំ។
វេទិកា អាយស៊ីធី និងឌីជីថលកម្ពុជា លើកទី៤បានបញ្ចប់ដោយសុន្ទរកថាបិទពីលោកស្រី Pyrou Chung ។ ក្នុងអំឡុងពេលសុន្ទរកថា លោកស្រីបានសួរអ្នកចូលរួមអំពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់ពួកគេចំពោះព្រឹត្តិការណ៍នេះ។ អ្នកចូលរួមម្នាក់បានសម្តែងការពេញចិត្តចំពោះប្រធានបទ ChatGPT ដោយសារវាពង្រីកចំណេះដឹងរបស់គាត់ និងអាចប្រើប្រាស់ក្នុងការងារប្រចាំថ្ងៃ។ អ្នកចូលរួមម្នាក់ទៀតបានសង្កេតឃើញថា បញ្ញាសិប្បនិម្មិតគឺជាប្រធានបទពេញនិយម ហើយថានាងចាប់អារម្មណ៍លើបញ្ញាសិប្បនិម្មិត និង ChatGPT ។ អ្នកស្រី Chung បានបញ្ចប់ការកត់សម្គាល់ថាលោកស្រីលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកចូលរួមទាំងអស់ឱ្យពិចារណាអំពីក្រមសីលធម៌ សិទ្ធិ ទំនួលខុសត្រូវ និងតម្លៃនៃបច្ចេកវិទ្យាថ្មី។